اگر با تابلو برق صنعتی در ارتباط هستید پس حتما کنتاکتور را می شناسید . اگر با کنتاکتور زیاد کار کردید پس حتما می دانید که گاهی با مشکلات مختلفی در کنتاکتور مانند بوی نا مطبوع و سوختن بوبین ، لرزش و ویز ویز کنتاکتور مواجه می شوید. عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد صدای ویز-ویز در کنتاکتور شود؛ اما یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث این صدا در کنتاکتور می‌شود. از ولتاژ نا مناسب و گرد و خاک گرفته تا عیب در حلقه اتصال کوتاه در کنتاکتور است.
ساختمان داخلی و عملکرد کنتاکتور
این طور می توان بیان کرد که تجهیزی به نام کنتاکتور در عمل سوئیچی برای قطع و وصلِ جریان برقِ یک مدار قدرت است و نقشی کلیدی در همه تابلو برق‌ها دارد. به این معنی که تقریبا محال است درب تابلو برقی را باز کنید و نگاهتان به یک یا چندکنتاکتور در سایز ها و فریم های مختلف نیوفتد.
موارد زیر از اصلی‌ترین اجزای ساختمان داخلی کنتاکتور هستند:
هسته ثابت
هسته متحرک
تیغه ثابت (کنتاکت ثابت)
تیغه متحرک (کنتاکت متحرک)
فنر بازگشت
بوبین یا سیم‌پیچ
مکانیسم عملکرد کنتاکتور بر اساس مغناطیس است. پس از جاری شدن جریان در سیم‌پیچ (بوبین) کنتاکتور، میدان مغناطیسی اطراف آن ایجاد می‌شود. سپس هسته ثابت خاصیت مغناطیسی پیدا می کند و بعد از غلبه به نیروی فنر، هسته متحرک را جذب خود می‌کند. جذب هسته متحرک به هسته ثابت، باعث اتصال تیغه‌های متحرک به تیغه‌های ثابت می‌گردد.
چرا کنتاکتور صدا می‌دهد؟
همانطور که بالاتر بیان شد صدای کنتاکتور می تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما از آن جایی که ما می خواهیم پیرامون موضوع حلقه اتصال صحبت کنیم بهتر است با مفهوم فرکانس بیشتر آشنا شویم.
تعداد دوره تناوب یک موج سینوسی در واحد زمان ( یک ثانیه ) را فرکانس می‌گویند. به تصویر زیر نگاه کنید.
۱ هرتز یعنی ۱ دوره تناوب در یک ثانیه
۳ هرتز یعنی ۳ دوره تناوب در یک ثانیه
۵۰ هرتز یعنی ۵۰ دوره تناوب در یک ثانیه (فرکانس برق شهر ۵۰ هرتز است. یعنی موج سینوسی برق شهر در هر ثانیه ۵۰ تناوب خود را طی می‌کند)
حال که مفهوم فرکانس را به عنوان یکی از مفاهیم اولیه و مهم در برق می‌دانید، خواندن متن را ادامه دهید تا با یکی از علت‌های صدای ناهنجار کنتاکتور آشنا شوید:
جریان متناوب یعنی جریان در یک ثانیه، ۵۰ دوره تناوبِ موج سینوسی خود را دارد (فرکانس برق را ۵۰ در نظر می‌گیریم).
میزان جریان در یک تناوب ۱۰۰ بار صفر می‌شود.
جریانی که در بوبین کنتاکتورهای AC جاری می‌شود، سینوسی و متناوب است.
مقدار جریان بوبین در هر ثانیه ۱۰۰ بار به صفر می‌رسد.
صفر شدن جریان بوبین یعنی صفر شدن میدان مغناطیسی هسته.
وقتی میدان مغناطیسی هسته در هر ثانیه ۱۰۰ بار صفر شود، بین هسته متحرک و هسته ثابت، ۱۰۰ بار در ثانیه جذب و دفع مغناطیسی رخ می دهد.
جذب و دفع هسته‌ها با سرعت بالا، باعث ایجاد صدای ویز-ویز می‌شود.
حتما می‌پرسید راه‌حل رفع این عیب چیست؟ رفع این عیب تنها از حلقه اتصال کوتاه برمی‌آید.
نقش حلقه اتصال کوتاه در کنتاکتور چیست؟
حلقه اتصال کوتاه، حلقه‌ای است که روی هسته ثابت کنتاکتور قرار دارد. وقتی هسته حالت مغناطیسی پیدا می‌کند، در حلقه‌های اتصال کوتاه جریان القا می‌شود. این جریان القا شده، میدانی مغناطیسی ایجاد می‌کند که با میدان اصلی اختلاف فاز دارد. اختلاف فاز دو میدان باعث می‌شود که برآیند میدان هیچگاه صفر نشود و هسته ثابت، همواره (تا زمان اتصال برق به بوبین) خاصیت مغناطیسی خود را حفظ کند. پس:
میدان هسته صفر نمی‌شود.
هسته‌ها در حالت جذب باقی می‌مانند.
صدای ویز-ویز نخواهید شنید.
اما اگر این حلقه دچار مشکل شود (شکستن یا مفقود شدن)، صدای ویز-ویز کنتاکتور را خواهید شنید. شایان ذکر است که حلقه اتصال کنتاکتور تنها یکی از عوامل صدای کنتاکتور می تواند باشد و موارد دیگر نیز باید بررسی گردد.
